اورس یا مرخ

اورس یا سرو کوهی یا مرخ

سرو کوهی یا مرخ درختی همیشه سبز که در مناطق گوناگون میروید. از خانواده cupressaceae  و جنس Juniperus  و مشتمل بر ۶۰ گونه‌است. قطر تنه این درخت تا بیش از یک متر میرسد. و بین 5 تا 20 متر ارتفاع دارد. عمر برخی درختان آن بسیار زیاد و حتی تا بیش از ۲۰۰۰ سال می‌رسد. در حال حاضر پوشش های انبوه در برخی کوههای گلیل والله اکبر و هزارمسجدو کلیلاق  می‌توان یافت و قدیمی ترین مرخ را در شیروان – روستای قولانلو علیا با قطر تنه بیش از یک متر و ریشه ها و تاجی بسیار گسترده و عمری بالغ بر 2500 سال میتوان دید. رشد سرو کوهی به نسبت کند می باشد. پوست تنه این درخت قرمز مایل به قهوه ای و معطر است. شاخه های این درخت بصورت افقی می باشند. در اکثر خاکهای رسی ،گچی و آهکی و در مناطق خشک و آفتابی و ارتفاعات 1500 تا بیش از ۲۵۰۰ متر به خوبی رشد می کند. برگ های سرو کوهی سوزنی شکل بوده و در دستجات 3 یا 4 تایی قرار گرفته اند. این گیاه دو پایه بوده که گل های نر بر روی یک پایه و گل های ماده بر روی پایه دیگر ظاهر می شوند. مخروط های میوه به رنگ آبی متمایل به سیاه می باشند که پس از یک سال بالغ می شوند و آماده رویش میباشند. دانه ها توسط پرندگانی مثل کلاغ  و پستاندارانی مثل خرس تغذیه میشوند. چوب این درخت به صورت لایه لایه می باشد و فضای بین این لایه ها از صمغ معطر و قابل اشتغال پرشده است که یکی از دلایل مقاومت سرو کوهی در شرایط طبیعی سخت می باشد.

نحوه تکثیر

درخت ارس دارای عمری طولانی است که تکثیر آن نیز بسیار دشوار است. میوه های ارس بخاطر دو پایه بودن وعدم گرده افشانی عمدتا پوک هستند بطوری‌که به ازای هر 100 بذرحدود پنج بذر سبز می‌شود. لذا بذرگیری در شهریور الی مهرماه از میوه های درخت ارس با راندمان مطلوب تر تهیه و پس از جداسازی و تفکیک میوه های خشکیده سال های قبل، آفت زده ، پوسیده و یک ساله نارس نسبت به کشت آنها اقدام میشود. بذر این درخت باید در خاک آهکی بماند و یا به صورت طبیعی توسط حیواناتی مانند کلاغ و خرس خورده شود و مدفوع آنها یکسال بر زمین بماند تا در شرایط مناسب در طبیعت رشد کند.  روش سبز شدن بذرها نیز اینگونه است که در سال اول بذور در فضای آزاد قرار داده می‌شوند تا خواب آنها بشکند، در سال دوم همان بذور باید داخل ماسه‌ قرار گیرند تا در سال سوم سبز ‌شوند.  ارتفاع نهال های ارس در سال اول حدود پنج سانتی‌متر است اما ارتفاع ریشه‌های آن به 30 سانتی‌متر می‌رسد. نهال های تولید شده از هرمنطقه باید درهمان محدوده با تفاوت ارتفاعی حداکثر 500 متر کشت شود.

ترکیبات شیمیایی

در میوه‌های سرو کوهی به مقدار جزئی پیرواکسالیک اسید و چند اسید دیگر و کمی قند و در حدود ۰٫۸–۱٫۲ درصد اسانس یافت می‌شود.

اثرات دارویی سرو کوهی در طب سنتی

1 - به عنوان مدر : عصاره میوه این گیاه اثر پیشاب آور داشته از این رو در درمان ناراحتی های کلیوی تجویز می گردد.
2 - التیام زخم های دیر علاج : استعمال عصاره چوب یا میوه گیاه به شکل خارجی در موضع باعث التیام زخم های دیر علاج می گردد.
3 -درمان رماتیسم: جویدن میوه های گیاه و یا مصرف افشره چوب آن در درمان رماتیسم مؤثر است.
4 - روغن سرو کوهی یا اُرس متابولیسم بدن را تحریک و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و همین امر باعث می‌شود که بتوانیم سریع‌تر با ویروس‌ها مقابله کنیم.

کاربردهای درخت سرو کوهی

از تنه این درخت ، برای ساخت پوشش سقف برای مکان های مرطوب استفاده می شود.

صمغ قابل اشتغال آن، چوب اورس را به عنوان بهترین سوخت صحرایی روستائیان تبدیل کرده است.

ریشه های این درخت تا مسافتی باور نکردنی در زیر زمین به جستجوی آب می روند و به همین دلیل این درخت در برابر خشکی و کم آبی مقاوم است .

هشدار: گرده این درخت حساسیت زا می باشد و تماس با برگ و یا چوب این درخت گاها حساسیت ایجاد می کند.